ოდესმე გიყურებიათ ღამის ცისთვის, ტელესკოპი მიმართულიყავით პლანეტაზე ან შორეულ ვარსკვლავზე და აღფრთოვანებულხართ დანახულით? თუ გეტყვით, რომ ამ მომენტებში თქვენ რეალურად დროში მოგზაურობთ? დიახ, ყოველ ჯერზე, როცა ტელესკოპში იყურებით, კოსმოსის დროებით მოგზაურობაზე ხართ, მაგრამ როგორ მუშაობს ეს დროში მოგზაურობა?
სინათლის სიჩქარე და სამყაროს სიდიდე
იმის გასაგებად, თუ როგორ ხდება ეს, ჯერ უნდა გავიგოთ სინათლის სიჩქარე. სინათლე მოძრაობს შთამბეჭდავი სიჩქარით, დაახლოებით 299,792 კმ წამში (დაახლოებით 186,282 მილი წამში). მიუხედავად იმისა, რომ ეს წარმოუდგენლად სწრაფია, სამყარო იმდენად დიდია, რომ სინათლეს მაინც სჭირდება საკმაოდ დიდი დრო, რომ ერთ ციურ სხეულიდან მეორეზე იმოგზაუროს.
მაგალითად, მზისგან დედამიწამდე სინათლეს 8 წუთი და 20 წამი სჭირდება. ეს ნიშნავს, რომ როცა მზეს ვხედავთ, ჩვენ მას ვხედავთ ისეთი, როგორიც ის 8 წუთის წინ იყო. თუ მზე უცებ გაქრება (ნუ იდარდებთ, ეს არ მოხდება!), ჩვენ ამას 8 წუთის შემდეგ გავიგებთ. ეს მარტივი კონცეფცია კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი ხდება, როცა შორეულ ვარსკვლავებზე, გალაქტიკებზე და პლანეტებზე ვფიქრობთ.
რატომ არის ტელესკოპი დროში მოგზაურობის მანქანა
ტელესკოპი, ფაქტობრივად, არის ფანჯარა წარსულში. ყოველი ციური სხეული, რომელსაც თქვენ აკვირდებით, არ არის ისეთი, როგორიც ის ახლაა, არამედ ისეთი, როგორიც ის მაშინ იყო, როცა მისგან სინათლე წამოვიდა. ავიღოთ, მაგალითად, იუპიტერი. იუპიტერსა და დედამიწას შორის საშუალო მანძილი დაახლოებით 628 მილიონი კილომეტრია (391 მილიონი მილი). სინათლის სიჩქარით მოძრაობისთვის მაინც საჭიროა დაახლოებით 35 წუთი, რომ იუპიტერიდან დედამიწამდე სინათლე მოაღწიოს.
როცა ტელესკოპს იუპიტერისკენ მიმართავთ და აკვირდებით მის დიდ წითელ ლაქასა და ღრუბლის ზოლებს, რეალურად ხედავთ პლანეტას ისეთი, როგორიც ის 35 წუთის წინ იყო. ამ დროს თქვენ წარსულში იყურებით, დროის შეზღუდვებით გამოწვეული სინათლის სიჩქარის წყალობით.
ახლა კი ვიფიქროთ უფრო შორეულ ვარსკვლავებზე. როცა უყურებთ ვარსკვლავებს, რომლებიც სინათლის წლებით მოშორებულია, თქვენ არა მხოლოდ წუთებსა თუ საათებში მოგზაურობთ წარსულში, არამედ ათასობით და მილიონობით წლის წინანდელ ისტორიებში ჩაყვებით. ზოგიერთ ვარსკვლავს, რომელსაც ღამის ცაზე ხედავთ, შესაძლოა უკვე აღარ არსებობდეს; მათი სინათლე კი მილიონობით წლის მანძილზე მოგზაურობდა, რომ ჩვენამდე მოეღწია.
რამდენად შორს შეგვიძლია წარსულის ხილვა?
თანამედროვე ტელესკოპები, როგორიცაა ჰაბლის კოსმოსური ტელესკოპი და ახლად დაწყებული ჯეიმს ვების კოსმოსური ტელესკოპი, გვაძლევს საშუალებას, ღრმა კოსმოსში ჩავიხედოთ და ვიხილოთ სინათლე, რომელიც მილიარდობით წლის განმავლობაში მოგზაურობდა. შორეულ გალაქტიკებზე დაკვირვებისას ჩვენ ვხედავთ მათ, როგორიც ისინი მილიარდობით წლის წინ იყვნენ და არა როგორიც ახლა არიან. ეს საშუალებას აძლევს ასტრონომებს, შეისწავლონ სამყაროს წარმოშობა, გაიგონ გალაქტიკების ევოლუცია და გამოიკვლიონ კოსმოსური მოვლენები, რომლებიც სამყაროს ქმნიან.
საბოლოო ჯამში, რაც უფრო შორს ვიყურებით, მით უფრო ღრმად ჩავიხედავთ წარსულში. ეს არა მხოლოდ პოეტური იდეაა; ეს არის მეცნიერული რეალობა. ტელესკოპები დროში მოგზაურობის მანქანებად იქცევიან, რომლებიც საშუალებას გვაძლევენ ვიმოგზაუროთ სამყაროს ადრეულ ხანებში ჩვენი ეზოდან გაუსვლელად.
გახდი კოსმოსის მკვლევარი
როცა ტელესკოპს იყენებთ, თქვენ დროში მოგზაურობთ, კოსმოსის ისტორიების კვლევით, რომლებიც სივრცე-დროის ქსოვილში ჩაიწერა. ღამის ცა არა მხოლოდ ნათელი წერტილების კრებულია; ეს არის ისტორიული არქივი, რომელიც ინახავს სამყაროს ისტორიას ყველასთვის, ვინც საკმარისად ცნობისმოყვარეა, რომ შეხედოს.
ასე რომ, შემდეგ ჯერზე, როცა ტელესკოპს გამოიყენებთ და უყურებთ შორეულ ვარსკვლავს ან პლანეტას, გახსოვდეთ, რომ თქვენ არ მხოლოდ სივრცეს აკვირდებით — თქვენ დროში მოგზაურობთ, იპოვით საიდუმლოებებს, რომლებიც სინათლემ სამყაროს უკიდეგანობაში ჩამოიტანა.
სამყარო უძველესი, უზარმაზარი და სავსეა საოცრებებით, რომლებიც აღმოჩენას ელის. და ტელესკოპის დახმარებით, თქვენ გაქვთ პირველი რიგის ადგილი სამყაროს უდიდეს წარმოდგენაში!
